Jerzy Kosinski (1933-1991) werd in Lodz (Polen) geboren. In 1957 kwam Kosinski, die in de oorlog vrijwel zijn hele familie had verloren, naar de Verenigde Staten en in 1965 werd hij Amerikaans staatsburger. Hij vervolgde zijn studie aan de Colombia Universiteit van New York en doceerde aan de universiteiten van Princeton en Yale. Hij stond aan het hoofd van de PEN, een internationale associatie van schrijvers en uitgevers. Als strijder voor de Rechten van de Mens ontving hij `The American Civil Liberties Union Award'. Kosinski begon met schrijven op de middelbare school in Polen. Hij zag fictie als een ontsnappingsmogelijkheid aan de realiteit van een totalitaire staat. Een bezoek aan zijn geboorteland resulteerde in de beroemde roman De geverfde vogel, waarin de overlevingsstrijd van een Pools jongetje wordt beschreven. We zien de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog door zijn ogen, door dit naïeve perspectief worden zijn belevenissen nog aangrijpender. Deze roman is zo confronterend omdat niet `de vijand' wordt beschreven, maar juist het egoïsme, de wreedheid en de haat die de hele mensheid eigen lijkt te zijn. Een zelfde pessimistische visie op de samenleving zien we in de volgende roman, Stappen. Ook de Amerikaanse normen en waarden intrigeerden de schrijver. In Aanwezig bijvoorbeeld, waar de anti-held Chance, een `man zonder eigenschappen', zijn identiteit ontleent aan wat hij op de televisie van de wereld ziet. De Amerikaanse samenleving speelt ook een rol in zijn roman Duivelsboom, waarin een rijke jongeling verstrikt raakt in het web van het land met de onbegrensde mogelijkheden. Adriaan Morriën in Het Parool: Duivelsboom is de registratie van een ziekteproces, de minitieuze analyse van de persoonlijkheid van een rijke jongeman die nergens en bij niemand aarden kan, wiens wortels in de lucht hangen, en op wie de beproefde therapieën geen vat hebben. Het boek is net als Stappen een montage, maar het vertoont, door de centrale figuur van Jonathan, een grotere samenhang. Het is zoals men begrepen zal hebben, niet een vrolijk boek, maar het is erg leerzaam doordat het provoceert en schokt.' Kosinski's boeken zijn in dertig talen vertaald. Being There (Aanwezig) bewerkte hij zelf tot script voor de succesvolle verfilming met Peter Sellers en Shirley Maclaine. Hij acteerde zelf ook; zijn debuut maakte hij als een Russische revolutieleider in Reds'. Kosinki was ook een actief fotograaf. Hij beschouwde fotograferen als het tegenovergestelde van schrijven, omdat het schrijven voor hem als een abstractie begon en eindigde als iets concreets en met fotograferen werkte dat wat hem betrof precies andersom. © Roeland Fossen via Hollandse Hoogte